Met het ineenstorten van Assads regime lijkt er ook een einde te komen aan een enorm drugsimperium. Syrië stond tot voor kort te boek als de grootste producent en exporteur van de drug Captagon, die veel wordt gebruikt in het Midden-Oosten. Maar het aan banden leggen van dat enorme netwerk is geen gemakkelijke opgave. Experts denken daarnaast dat criminele organisaties in Nederland mogelijk kansen zien om in het gat te springen.
Sinds het uitbreken van de burgeroorlog gaat Syrië gebukt onder strenge economische sancties. Westerse landen hadden die ingevoerd vanwege de oorlogsmisdaden van dictator Bashar al-Assad. Maar terwijl de Syrische bevolking gebukt ging onder zware armoede, zwom Assad in het geld. "Het regime zag in de grootschalige Captagonproductie een kans om het hoofd te bieden aan de gevolgen van de sancties", zegt onderzoeker Caroline Rose van denktank New Lines Institute.
In de wereldwijde Captagonhandel gaat volgens schattingen tussen de 5 en 10 miljard euro om. Dat doet nauwelijks onder voor de Europese cocaïnemarkt. Assad zou er jaarlijks 2,3 miljard euro aan hebben verdiend, grofweg een vierde van het bruto nationaal product van Syrië.
Nieuwsuur bezoekt na de val van het regime een voormalige Captagonfabriek, net buiten Damascus:
"Ik denk dat Assads Captagon-verhaal tot op zekere hoogte een succesverhaal is, als je ziet hoeveel inkomsten de handel heeft gegenereerd", aldus Rose. "Daarnaast slaagde het regime erin het als drukmiddel te gebruiken om partners in de regio om tafel te krijgen."
Dat laatste gebeurde onder andere in het voorjaar van 2023, toen Assad hartelijk werd ontvangen op een top van de Arabische Liga. Koert Debeuf, Midden-Oostendeskundige, verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel: "De landen van de Arabische Liga overwogen om Assad terug op te nemen in de Liga, waar hij uit geschorst was, op voorwaarde dat hij de drugshandel zou stoppen. Die handel is in de afgelopen jaren enorm geëxplodeerd en maakte de hele regio kapot."
Captagon wordt ook wel de cocaïne van de armen genoemd. De grootste hoeveelheden van de drug werden de afgelopen jaren aangetroffen in Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Libanon. "Studenten gebruiken het omdat ze daarmee langer wakker kunnen blijven om te studeren. Taxi- en vrachtwagenchauffeurs kunnen met Captagon meerdere diensten achter elkaar draaien", zegt onderzoeker Rose.
Ontmanteling drugslabs
De nieuwe leider van Syrië, HTS-aanvoerder Ahmed al-Sharaa, zegt korte metten te willen maken met de Captagonhandel. Na de verovering van Damascus, begin deze maand, zei hij: "Syrië was het grootste Captagon-lab ter wereld. Vandaag wordt Syrië gezuiverd."
Maar dat is volgens de deskundigen makkelijker gezegd dan gedaan in een land dat economisch in puin ligt. Rose: "HTS kan makkelijk de grote drugslabs ontmantelen die gelieerd waren aan het regime. Maar de kleinere labs zijn lastiger aan te pakken. Ik denk dat Syrië Captagon zal blijven produceren, vooral in de grensregio."
Debeuf: "Je zou kunnen zeggen dat de economie van Syrië dreef op een bubbel van drugs, die uiteindelijk is doorgeprikt en waarvan de vele miljarden met Assad en zijn clan naar Moskou zijn vertrokken. Er is geen geld meer, dus alles zal voorlopig van het buitenland moeten komen om de economie weer op gang te brengen."
Criminelen in Nederland
Europese landen als Nederland en Italië zijn inmiddels ook een draaischijf voor de smokkel en productie van Captagon naar het Midden-Oosten. Onderzoeker Rose denkt dat Nederlandse criminelen nu mogelijk nieuwe kansen zien. "In Nederland zijn er al drugslabs waar amfetaminen geproduceerd worden, er zijn criminele organisaties en doorvoerhavens. Ik denk dat zij nu al nieuwe samenwerkingen met criminele organisaties zijn aangegaan, die kunnen standhouden."
Nieuwsuur was de week na de val van het regime van Assad in Syrië. We keken hoe de mensen hun leven weer oppakken, spraken met de nieuwe machthebbers en zagen hoe Assad het land achterliet:
·
·
·
·
·
·
·
